ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
(διαθέσιμο από 21/1)
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΝΑΤΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ : Ἀριστοτέλους, Ἠθικὰ Νικομάχεια Β1, 1-4
Α. Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τῆς μὲν διανοητικῆς τῆς δὲ ἠθικῆς, ἡ μὲν διανοητικὴ τὸ πλεῖον ἐκ διδασκαλίας ἔχει καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν αὔξησιν, διόπερ ἐμπειρίας δεῖται καὶ χρόνου, ἡ δ’ ἠθικὴ ἐξ ἔθους περιγίνεται, ὅθεν καὶ τοὔνομα ἔσχηκε μικρὸν παρεκκλῖνον ἀπὸ τοῦ ἔθους. ἐξ οὗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται· οὐθὲν γὰρ τῶν φύσει ὄντων ἄλλως ἐθίζεται, οἷον ὁ λίθος φύσει κάτω φερόμενος οὐκ ἅν ἐθισθείη ἄνω φέρεσθαι, οὐδ’ ἅν μυριάκις αὐτὸν ἐθίζῃ τις ἄνω ῥιπτῶν, οὐδὲ τὸ πῦρ κάτω, οὐδ’ ἄλλο οὐδὲν τῶν ἄλλως πεφυκότων ἄλλως ἅν ἐθισθείη. οὔτ’ ἄρα φύσει οὔτε παρὰ φύσιν ἐγγίνονται αἱ ἀρεταί, ἀλλὰ πεφυκόσι μὲν ἡμῖν δέξασθαι αὐτάς, τελειουμένοις δὲ διὰ τοῦ ἔθους.
Β. ἔτι ὅσα μὲν φύσει ἡμῖν παραγίνεται, τὰς δυνάμεις τούτων πρότερον κομιζόμεθα, ὕστερον δὲ τὰς ἐνεργείας ἀποδίδομεν (ὅπερ ἐπὶ τῶν αἰσθήσεων δῆλον· οὐ γὰρ ἐκ τοῦ πολλάκις ἰδεῖν ἢ πολλάκις ἀκοῦσαι τὰς αἰσθήσεις ἐλάβομεν, ἀλλ’ ἀνάπαλιν ἔχοντες ἐχρησάμεθα, οὐ χρησάμενοι ἔσχομεν)· τὰς δ’ ἀρετὰς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν· ἃ γὰρ δεῖ μαθόντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν, οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκοδόμοι γίνονται καὶ κιθαρίζοντες κιθαρισταί· οὕτω δὲ καὶ τὰ μὲν δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονες, τὰ δ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι.
ΠΑΡΑΣΗΡΗΣΕΙΣ
Α. Να δηλώσετε αν ισχύουν οι παρακάτω προτάσεις και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με αναφορές από το κείμενο :
Οι αρετές στους ανθρώπους είναι μόνο ηθικές.
Η ηθική αρετή δεν είναι εκ φύσεως.
Οι αισθήσεις ως προς την λειτουργία τους μοιάζουν με τις τέχνες.
Σις αρετές τίς έχουμε και μετά τίς εφαρμόζουμε.
Οι οικοδόμοι μαθαίνουν την οικοδομική κτίζοντας.
Μονάδες 10
Β1. Πώς ο Αριστοτέλης στην δεύτερη παράγραφο αξιοποιεί το φιλοσοφικό ζεύγος δύναμις-ενέργεια, για να αποδείξει ότι η ηθική αρετή δεν είναι εκ φύσεως;
Μονάδες 10
Β2. Να εξηγήσετε βάσει του αρχαίου κειμένου αλλά και του παραλλήλου που παρατίθεται παρακάτω τον τρόπο με τον οποίο ο Αριστοτέλης διαφοροποιείται στην κοινή αντίληψη της εποχής του σχετικά με τις αρετές του ανθρώπου : Μονάδες 10
Είναι ορθόν, βέβαια, κανείς να τό εξακριβώσει αυτό και μέσω των παλαιών αγώνων, τους οποίους έκαναν οι πρόγονοί μας εναντίον των Αμαζόνων και των Θρακών και όλων των Πελοποννησίων, και μέσω των πολέμων που έγιναν εναντίον των Περσών, κατά τους οποίους και μόνοι (οι πρόγονοί μας) και μαζί με τους Πελοποννησίους με στρατό ξηράς και σε ναυμαχίες νίκησαν τους βαρβάρους και κρίθηκαν άξιοι για αριστεία· τίποτα απ’ αυτά δεν θα έπρατταν, αν δεν υπερείχαν των άλλων εξαιτίας της φύσης τους. Ἰσοκράτους, Ἀρεοπαγιτικός 75 Μονάδες 10 Β3. Να διευκρινιστούν οι κάτωθι ερωτήσεις αν είναι ορθές ή όχι : - Ο Αριστοτέλης κινητοποιήθηκε από τον περίγυρό του να κατέβει στην Αθήνα στην Ακαδημία του Πλάτωνος να φοιτήσει. - Ο Αριστοτέλης προτιμούσε τους φίλους παρά την φιλοσοφική αναζήτηση της αλήθειας. - Μαθητής του Μ. Αλεξάνδρου ήταν ο Αριστοτέλης. - Ο Αριστοτέλης κατά την επιστροφή του στην Αθήνα δίδαξε ξανά στην Ακαδημία του Πλάτωνος. - Ευδαιμονία στην φιλοσοφία του Αριστοτέλη σημαίνει το υπέρτατο αγαθό του ανθρώπου, το οποίο επιτυγχάνεται δια της αρετής.
Μονάδες 10
Β4α. Να γράψετε από μία ετυμολογικά συγγενή λέξη (στα αρχαία ή στα νέα) των παρακάτω λημμάτων του αρχαίου κειμένου : ἔσχηκε, παρεκκλῖνον, ἐθίζῃ, ἐχρησάμεθα, τεχνῶν, ἀνδρεῖοι . Μονάδες 6 Β4β. Να δώσετε την σημασία των παρακάτω λέξεων του κειμένου και να γράψετε μετά μία φράση για καθεμία στα νέα ελληνικά με διάφορη σημασία από αυτήν που έχει στο κείμενο (σε όποιο πρόσωπο ή γένος-αριθμό-πτώση θέλετε) : τελειουμένοις, ἐνεργήσαντες.
Μονάδες 4
ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ :
Δημοσθένους, περὶ τοῦ στεφάνου 31-33
Ο Δημοσθένης στον λόγο του αυτόν υπερασπίζεται τον Κτησιφώντα, ο οποίος είχε εισηγηθεί το 336 π.Χ. στα Μεγάλα Διονύσια να στεφανώσουν πανηγυρικά τον ρήτορα (Δημοσθένη) για την προσφορά του στις υπηρεσίες της πόλης∙ εμφανίστηκε όμως ο Αισχίνης και τον κατηγόρησε για κάποια παρανομία. Στην δίκη αυτήν, λοιπόν, ο Δημοσθένης υπερασπιζόμενος τον Κτησιφώντα αναφέρεται και στην στρατηγική του Μακεδόνα στρατηγού Φιλίππου, ο οποίος εκμεταλλεύτηκε όλους τους διεφθαρμένους και προδότες, ένας εκ των οποίων ήταν ο συμπολίτης και συμπρεσβευτής του, ο Αισχίνης.
Τὸ μὲν τοίνυν ἐν τῇ πρεσβείᾳ πρῶτον κλέμμα μὲν Φιλίππου, δωροδόκημα δὲ τῶν ἀδίκων τούτων ἀνθρώπων τοιοῦτον ἐγένετο· ὑπὲρ οὗ καὶ τότε καὶ νῦν καὶ ἀεὶ ὁμολογῶ καὶ πολεμεῖν καὶ διαφέρεσθαι τούτοις. Ἕτερον δ᾽ εὐθὺς ἐφεξῆς ἔτι τούτου μεῖζον κακούργημα θεάσασθε. Ἐπειδὴ γὰρ ὤμοσε τὴν εἰρήνην ὁ Φίλιππος προλαβὼν τὴν Θρᾴκην διὰ τούτους οὐχὶ πεισθέντας τῷ ἐμῷ ψηφίσματι, πάλιν ὠνεῖται παρ᾽ αὐτῶν ὅπως μὴ ἄπιμεν ἐκ Μακεδονίας, ἕως τὰ τῆς στρατείας τῆς ἐπὶ τοὺς Φωκέας εὐτρεπῆ ποιήσαιτο, ἵνα μή, δεῦρ᾽ ἀπαγγειλάντων ἡμῶν ὅτι μέλλει καὶ παρασκευάζεται πορεύεσθαι, ἐξέλθοιθ᾽ ὑμεῖς καὶ περιπλεύσαντες ταῖς τριήρεσιν εἰς Πύλας ὥσπερ πρότερον κλείσαιτε τὸν τόπον, ἀλλ᾽ ἅμ᾽ ἀκούοιτε ταῦτ᾽ ἀπαγγελλόντων ἡμῶν κἀκεῖνος ἐντὸς εἴη Πυλῶν καὶ μηδὲν ἔχοιθ᾽ ὑμεῖς ποιῆσαι. Οὕτω δ᾽ ἦν ὁ Φίλιππος ἐν φόβῳ καὶ πολλῇ ἀγωνίᾳ, μὴ καὶ ταῦτα προειληφότος αὐτοῦ, εἰ πρὸ τοῦ τοὺς Φωκέας ἀπολέσθαι ψηφίσαισθε βοηθεῖν, ἐκφύγοι τὰ πράγματ᾽ αὐτόν, ὥστε μισθοῦται τὸν κατάπτυστον τουτονί, οὐκέτι κοινῇ μετὰ τῶν ἄλλων πρέσβεων ἀλλ᾽ ἰδίᾳ καθ᾽ αὑτόν, τοιαῦτα πρὸς ὑμς εἰπεῖν καὶ ἀπαγγεῖλαι δι᾽ ὧν ἅπαντ᾽ ἀπώλετο.
εὐτρεπής-ές : έτοιμος // μισθοῦμαι: εξαγοράζω.
Γ1. Να μεταφραστεί από το άνωθεν κείμενο το εξής απόσπασμα : «Ἐπειδὴ γὰρ ὤμοσε τὴν εἰρήνην ὁ Υίλιππος προλαβὼν τὴν Θρᾴκην διὰ τούτους οὐχὶ πεισθέντας τῷ ἐμῷ ψηφίσματι, ……….. ἀλλ᾽ ἅμ᾽ ἀκούοιτε ταῦτ᾽ ἀπαγγελλόντων ἡμῶν κἀκεῖνος ἐντὸς εἴη Πυλῶν καὶ μηδὲν ἔχοιθ᾽ ὑμεῖς ποιῆσαι.»
Μονάδες 10
Γ2.Ποιό ήταν το σκεπτικό του Φιλίππου και με ποιόν τρόπο τόν βοήθησε κατά τον Δημοσθένη ο προδότης Αισχίνης βάσει του κειμένου; Μονάδες 10 Γ3α. Να μεταφέρετε στο γ΄ενικό της οριστικής μέλλοντα και αορίστου ίδιας φωνής τα παρακάτω ρήματα : ἀπαγγειλάντων, ἐξέλθοιθ’, ἀκούοιτε, προειληφότος, ἐκφύγοι.
Μονάδες 5
Γ3β. Να μεταφέρετε στον άλλο αριθμό, διατηρώντας πτώση και γένος, τα κάτωθι πτωτικά : ψηφίσματι, ταῖς τριήρεσιν, τουτονί, πρέσβεων, ὧν .
Μονάδες 5
Γ4α. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω λέξεις του κειμένου (να δηλωθεί και ο όρος που προσδιορίζουν ή ο όρος από τον οποίο εξαρτώνται) : ἀνθρώπων, ψηφίσματι, ἐκ Μακεδονίας, εὐτρεπῆ, Πυλῶν, εἰπεῖν.
Μονάδες 6
Γ4β. Να αναγνωριστούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του παρακάτω αποσπάσματος ως προς την φύση και την θέση : «…πάλιν ὠνεῖται παρ᾽ αὐτῶν ὅπως μὴ ἄπιμεν ἐκ Μακεδονίας, ἕως τὰ τῆς στρατείας τῆς ἐπὶ τοὺς Υωκέας εὐτρεπῆ ποιήσαιτο, ἵνα μή, δεῦρ᾽ ἀπαγγειλάντων ἡμῶν …. ἐξέλθοιθ᾽ ὑμεῖς καὶ περιπλεύσαντες ταῖς τριήρεσιν εἰς Πύλας ὥσπερ πρότερον κλείσαιτε τὸν τόπον…»
Μονάδες 4